Ιστορία

Η Αστυπάλαια (ή Αστροπαλιά και Αστυπάλαια) είναι νησί του Αιγαίου με 1.334 κατοίκους . Η Αστυπάλαια ανήκει στον Νομό Δωδεκανήσου.

Κατά μία άποψη, το νησί ονομάστηκε έτσι (άστυ + παλαιός) από τους Δωριείς κατοίκους του. Κατά την μυθολογία, η Αστυπάλαια και η Ευρώπη ήταν κόρες του Φοίνικος και της Περιμήδης. Από την ένωση της Αστυπάλαιας με τον Ποσειδώνα γεννήθηκε ο Αργοναύτης Αγγαίος και ο βασιλιάς της Κω Ευρύπυλος. Κατά τον Οβίδιο το νησί πέρασε από την κατοχή της Κρήτης, τον καιρό του Μίνωα, ενώ αργότερα εξελληνίστηκε από αποίκους που ήρθαν από τα Μέγαρα. Μεγαρείς αποίκους στην Αστυπάλαια, πατρίδα του ολυμπιονίκη Κλεομήδη, αναφέρει και ο Σκύμνος. Ακόμη, μια επιγραφή του Δ’ π. Χ. αι. που βρέθηκε στο ασκληπιείο της Επιδαύρου αναφέρει τους πρώτους Αστυπαλίτες ως αργολικής καταγωγής.

Εκεί, υπήρχαν ιερά της Αθηνάς, του Δία, του Απόλλωνα, του Ασκληπιού, της Περσεφόνης και Αρτέμιδος, καθώς επίσης και Πρυτανείο, Θέατρο, στοά και αγορά. Επίσης από την Αστυπάλαια καταγόταν ο ιστορικός Ονησίκριτος που πήρε μέρος στην εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Κατά την ελληνιστική εποχή η Αστυπάλαια υπήρξε λιμάνι – σταθμός των Πτολεμαίων της Αιγύπτου και υποστηρίζεται ότι αυτή την περίοδο ιδρύεται στο νησί νομισματοκοπείο, ενώ κατά την ρωμαϊκή περίοδο παρουσίασε σημαντική ακμή, χάρις στα πολλά φυσικά λιμάνια που αποτελούσαν ορμητήριο κατά των πειρατών. Αναφέρεται ιδιαίτερη συνθήκη με τους Ρωμαίους, το 149 π. Χ., για χρησιμοποίηση του νησιού ως ναυτιλιακού σταθμού.

Στην Αστυπάλαια την εποχή αυτή ενδέχεται να ανάγεται το Κάστρο του Αγ. Ιωάννη, στη Νοτιοδυτική ακτή του νησιού, το οποίο αναφέρεται από τον αρχαιολόγο Ludwing Ross και σημειώνεται σε χάρτη του Buon Delmonti.  Όμως η γενική εξασθένιση του Βυζαντινού κράτους πριν την κατάκτηση του από τους Λατίνους, είχε ως συνέπεια την εγκατάλειψη των νησιών του Ν. Αιγαίου από τον Βυζαντινό στόλο.

Οι επιδρομές και οι αρπαγές των Τούρκων κατά τον 14 αι., δεν περιορίζονται στο Αιγαίο, όπου η πειρατεία ήταν το γενικό φαινόμενο, αλλά επεκτείνονται μέχρι και το Ιόνιο. Η ανακατάληψη της έγινε από τον ναύαρχο του Βυζαντίου Λικάριο μαζί με άλλα νησιά .     Τελικά η συστηματική οχύρωση των οικισμών του Αιγαίου ανάγεται ακριβώς στο β’ μισό του 14ου αι. και στις αρχές του 15ου. Στην ίδια περίοδο εντάσσεται και η περίπτωση οχύρωσης της Αστυπάλαιας..
Νέα ένταση της αναρχίας στο Αιγαίο σημειώνεται κατά τον 17ο αι., με τις επιδρομές κυρίως Δυτικοευρωπαίων καθολικών πειρατών, κυρίως Γάλλων στην υπηρεσία του δούκα της Τοσκάνης, που έχουν ορμητήριο την Μάλτα ( Ιππότες του Αγίου Ιωάννη ), το Λιβόρνο ( Ιππότες του Αγ. Στεφάνου ) και την Μαγιόρκα. Η ένταση της πειρατείας στο Αιγαίο προϋποθέτει βέβαια την συνεργασία των νησιωτών, οι οποίοι αναγκάζονται να προσαρμοσθούν σ’ αυτή την κατάσταση, συναλλασσόμενοι και συνεργαζόμενοι με τους πειρατές, και αποκτούν έτσι μεγάλη πείρα στη ναυτιλία, ως πλοηγοί στα ξένα πλοία.

Στις 4 Μαΐου 1823 οι Αστυπαλίτες κατήργησαν την οθωμανική κυριαρχία και έλαβαν μέρος στην Ναυμαχία του Γέροντα.  Κατά την διοικητική διαίρεση του 1828, που έγινε από τον Καποδίστρια, περιελήφθη στο νέο ελληνικό κράτος .Γενικά τον 18ο και τον 19ο αιώνα η οικονομία των νησιών ακολουθεί μια ανοδική πορεία με παράλληλη άνοδο του πληθυσμού. Η Αστυπάλαια με γεωργοκτηνοτροφική κυρίως παραγωγή παρουσιάζει μια εμπορική δραστηριότητα, στην περιφέρεια όμως της Σύμης και της Καλύμνου. Έτσι, στα 1806 ο περιηγητής Turner αναφέρει για την Αστυπάλαια πληθυσμό 2.000 κατοίκους, ενώ ο John Galt στην περιήγηση του στην Ανατολή, μεταξύ 1809 – 1811, αναφέρει για το νησί πληθυσμό 1.500 κατοίκων και παραγωγή 20.000 κιλά σιτάρι.   Στο διάστημα του 1830–1870 η οικονομία του νησιού αναπτύσσεται, με την ισχυροποίηση του διαμετακομιστικού εμπορίου.

Τον Απρίλιο του 1912 κατά τον Ιταλοτουρκικό πόλεμο, το νησί καταλαμβάνεται από την Ιταλία. Τον Μάιο του 1914 καθώς οι διωγμοί στα απέναντι μικρασιατικά παράλια είχαν ενταθεί ενάντια στο ελληνικό στοιχείο, πολλοί Μικρασιάτες κατέφυγαν στα νησιά ανάμεσα στα οποία και η Αστυπάλαια. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, πολλές οικογένειες Μικρασιατικών εγκαταστάθηκαν πλέον οριστικά στην Αστυπάλαια και τα υπόλοιπα Δωδεκάνησα.

Η ιταλική κυριαρχία διήρκεσε μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οπότε παραχωρείται στην Ελλάδα, μαζί με τα άλλα Δωδεκάνησα. Η επίσημη ενσωμάτωση με την Ελλάδα έγινε στις 7 Μαρτίου του 1948.                                                                                                               

Αξιοθέατα

Η πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι του νησιού είναι η Αστροπαλιά, ή Χώρα , υπάρχει ένα ακόμη χωριό που ονομάζεται Ανάληψη (παλιά ονομασία Μαλτεζάνα ή Μαρτιζάνα) και απέχει δέκα χλμ από τη Χώρα.                Εδώ βρίσκεται και το αεροδρόμιο του νησιού. Τους καλοκαιρινούς μήνες κατοικείται και το Λιβάδι, παραθαλάσσιος οικισμός που βρίσκεται σε πολύ μικρή απόσταση από τη Χώρα. Στα νοτιοανατολικά υπάρχουν διάφορα μικρά νησιά, όπως η Αγία Κυριακή, ο Χονδρός, το Κουνούπι και ο Κουτσομύτης. Στα Δυτικά βρίσκονται οι νησίδες Οφιδούσα, Χτένια, Ποντικούσα και άλλες. Οι γύρω νησίδες, η Οφιδούσα και η θαλάσσια ζώνη τους (Ακρ. Λάντρα – Ακρ. Βρύση} είναι προστατευόμενοι βιότοποι του Natura 2000, με κωδικό GR4210009, κατά μία συνολική έκταση 70,32 τ.χλμ.

Στη Χώρα βρίσκεται και το Αρχαιολογικό Μουσείο της νήσου, με αρκετά εξαιρετικά εκθέματα. Το σπουδαιότερο αξιοθέατο είναι το κάστρο της Αστροπαλιάς που αποτελεί κατάλοιπο της Ενετοκρατίας. Στις παρυφές του κάστρου βρίσκεται και η ονομαστή εκκλησία της Παναγίας της Πορταΐτισσας, που γιορτάζει στις 15 Αυγούστου. Στο πανηγύρι της προσφέρεται δωρεάν δείπνο σε όλους, με πρώτο πιάτο τη σπεσιαλιτέ του νησιού, το περίφημο Λαμπριανό, (κατσικάκι γεμιστό με ρύζι και συκωτάκια). Άξιο επίσκεψης  οι πολύ καλά διατηρημένοι ανεμόμυλοι. Άξιο επίσκεψης είναι επίσης το κάστρο του Αγίου Ιωάννη.

Τρόποι μετάβασης

Η Αστυπάλαια συνδέεται ακτοπλοϊκά με τον Πειραιά και τα άλλα νησιά των Δωδεκανήσων μέσω του λιμανιού  Στο νησί υπάρχει και αεροδρόμιο με καλή σύνδεση με τον αερολιμένα Αθηνών και Ρόδου

O Κρατικός Αερολιμένας Αστυπάλαιας  συνδέει το νησί με την Αθήνα, τη Λέρο, την Κω και τη Ρόδο. Χρησιμοποιούνται αεροσκάφη DASH 8-100 (37 θέσεων). Υπάρχουν διαφορετικά δρομολόγια από και προς Αθήνα και από και προς Ρόδο κατά την καλοκαιρινή και κατά την χειμερινή περίοδο.

« Αγαπητοί επισκέπτες,

Ως δήμαρχος της Αστυπάλαιας σας καλωσορίζω στην Ελλάδα, την χώρα της ελευθερίας και του πολιτισμού.

Η  Ελλάδα φημίζεται για την πλούσια ιστορική και πολιτιστική κληρονομιά της και ταυτόχρονα για την απαράμιλλη ομορφιά της. Κάθε τόπος της, από το πιο μικρό χωριό μέχρι και τις μεγάλες πόλεις, έχει κάτι διαφορετικό και μοναδικό να προσφέρει στον επισκέπτη της και αυτό την κατατάσσει σε έναν από τους δημοφιλέστερους προορισμούς παγκοσμίως.

Η Αστυπάλαια, με το επιβλητικό Ενετικό κάστρο στη χώρα, τους μύλους, τα υπέροχα ηλιοβασιλέματα, τις γραφικές παραλίες, την αυθεντική νησιώτικη κουζίνα και τους φιλόξενους κατοίκους της,  θα σας προσφέρει μια αυθεντική εικόνα της ελληνικής κουλτούρας!

Καλώς να έλθετε στην πανέμορφη Αστυπάλαια.

Ο Δήμαρχος,

Νικόλαος Κομηνέας »